Klimaatoptimist: vertrouwen dat we de twee-gradendoelstelling kunnen bereiken

Gry Johanne Åmodt is hoofd van de strategische unit Global Drivers van Statkraft, die de factoren die de markten voor duurzame energie aansturen analyseert en bewaakt.

"We kunnen de twee-gradendoelstelling bereiken met de technologie waarover we vandaag de dag beschikken. We zijn bovendien in staat om de temperatuurverandering te beperken tot anderhalve graad, maar hiervoor zijn een paar extra maatregelen vereist," aldus Åmodt.

Als een van de medewerkers die een bijdrage leveren aan het jaarlijkse Low Emissions Scenario van Statkraft heeft Gry Johanne Åmodt een uitstekend overzicht van hetgeen er gebeurt op de wereldwijde energiemarkten. Als hoofd van de strategische unit Global Drivers heeft zij als taak om de vele factoren bij te houden die de markt voor duurzame energie aansturen. De analyses die haar afdeling uitvoert vormen een belangrijke basis voor de strategieën en beslissingen van Statkraft voor de toekomst.

"De energiemarkt wordt gewoon steeds belangrijker. Elektrificatie is een goedkope en effectieve manier om industrie, transport en energieproductie fossielvrij te maken, terwijl dit zal leiden tot een sterke stijging in de vraag naar duurzame energie," legt Åmodt uit.

Om het geluid te horen, beweegt u de muisaanwijzer over de afbeelding en klikt u op het luidsprekerpictogram. (Video: Oda Hveem)

De politiek werkt

Bijna dagelijks berichten de media over de mogelijke gevolgen van klimaatverandering – als het ons niet lukt om de gemiddelde temperatuurstijging op aarde te beperken tot twee of, nog liever, anderhalve graad. Åmodt is kritisch ten aanzien van de vele doemscenario's, en is van mening dat we in staat zijn om de klimaatverandering te vertragen en de temperatuurstijging onder de twee graden te houden.

"Mijn optimisme is uiteraard gebaseerd op een aantal aannames, maar ik denk dat momenteel veel dingen de goede richting op gaan. We zien bijvoorbeeld dat grote bedrijven op zoek gaan naar groene oplossingen. Investeerders zijn steeds meer gericht op duurzaam investeren. Een kwart van al het kapitaal in de Verenigde Staten wordt op dit moment besteed aan duurzame investeringen. En hoewel snel de indruk wordt gewekt dat politici besluiteloos zijn, is een aantal internationale overeenkomsten gesloten en zijn in bepaalde landen politieke beslissingen genomen die een duidelijk effect hebben," vertelt Åmodt.

Ze geeft toe dat politieke besluitvormingsprocessen langdurig en moeizaam kunnen zijn, en dat bepaalde politieke beslissingen moeilijk tot uitvoer kunnen worden gebracht. Maar als dat wel gebeurt, hebben ze een grote impact.

"Als we een internationale overeenkomst hadden kunnen sluiten over de juiste prijs voor CO2-emissies, dan zou dat waarschijnlijk de beste oplossing zijn geweest. Dan hadden zowel individuele personen als bedrijven gekozen voor de oplossingen met de laagste emissies. We zijn er nog niet, maar er zijn tal van andere voorbeelden van beleid dat werkt," aldus Åmodt.

"De Duitse subsidiëring van zonne-energie is één voorbeeld. Dit heeft gezorgd voor een enorme groei in de ontwikkeling van zonne-energie, en voor goedkopere zonnepanelen. Het Noorse beleid ten aanzien van elektrische auto's is een ander voorbeeld. Door een grote markt voor elektrische auto's te creëren, heeft het kleine Noorwegen een bijdrage geleverd aan een technologische ontwikkeling waarvan de hele wereld zal profiteren. Een derde voorbeeld zijn de beslissingen in Frankrijk, Nederland en Ierland dat alle nieuwe auto's vanaf 2030 emissievrij moeten zijn. Het briljante van dit soort beslissingen is dat ze het land zo weinig kosten omdat de kosten worden gedragen door de consumenten en de autofabrikanten," legt ze uit.

Steenkool is geen goud

Maatregelen ten aanzien van het klimaat stuiten vaak op politieke weerstand, niet in de laatste plaats van populistische politici zoals de Amerikaanse president Donald Trump en anderen, die kiezers hun zin willen geven door goedkope energie uit kolencentrales en lage brandstofprijzen te beloven. Åmodt maakt zich niet zo veel zorgen om dit soort weerstand, omdat ze gelooft dat dit slechts kleine gevolgen heeft. De krachten die in de juiste richting bewegen zijn veel en veel sterker.

"Trump kan hoogdravende beloftes doen aan de steenkoolindustrie, maar dit helpt weinig als duurzame zonne- en windenergie goedkoper worden dan energie uit steenkool. De realiteit is dat in de Verenigde Staten meer kolencentrales zijn gesloten onder Trump dan onder Obama. Het is moeilijk om investeerders te vinden die vandaag de dag bereid zijn om hun geld te investeren in steenkool omdat het financiële risico zo groot is. We zien ook dat grote bedrijven, veel Amerikaanse staten en professionele investeerders ontwikkelingen in een duurzamere richting sturen," legt Åmodt uit.

Stimulans voor zelfvoorziening

Met steeds lagere prijzen voor duurzame energie kan de energiemarkt ook invloed hebben op de internationale politiek. De afhankelijkheid van de wereld van olie heeft het Midden-Oosten tot het centrum van grote geopolitieke spanningen gemaakt, maar dit zal in de toekomst niet noodzakelijkerwijs zo blijven. In een duurzame wereld wordt de strijd om olie steeds minder belangrijk, omdat minder mensen er afhankelijk van zijn.

"Tachtig procent van de wereldbevolking woont in landen die afhankelijk zijn van de import van olie en gas. Dankzij duurzame zonne- of windenergie zullen veel van deze landen zelfvoorzienend worden. Dit is niet iets wat van vandaag op morgen zal gebeuren, maar het kan in veel landen een belangrijke drijfveer zijn voor snellere elektrificatie," aldus Åmodt.

"Naast het feit dat ze minder kwetsbaar zijn voor grote geopolitieke gebeurtenissen, zal een kleinere afhankelijkheid van olie ook leiden tot minder lokale emissies, wat vaak een groot probleem is in arme landen," voegt ze toe.

Extreem weer een wake-up call

Tot nu toe werd het debat over klimaatverandering vaak gekenmerkt door de opvatting dat de gevolgen in de verre toekomst liggen, wat de politieke impact heeft verzwakt. Het is niet gemakkelijk om burgers of politici vandaag de dag zo ver te krijgen om interventie in onze welvaart te accepteren ter voorkoming van iets dat mogelijk over honderd jaar of nog later zou kunnen gebeuren. De afgelopen jaren hebben we echter steeds meer tekenen gezien die erop wijzen dat klimaatverandering niet slechts iets is wat ons in de toekomst parten zal spelen, maar dat dit nu al aan de gang is.

"Steeds meer voorvallen van extreem weer zijn voor velen duidelijk een wake-up call. We geloofden altijd dat we tijd genoeg hadden om veranderingen door te voeren, omdat we spraken over klimaatveranderingen die 30, 40 of 100 jaar in de toekomst liggen. Nu merken we dat de gevolgen van onze zonden reeds zichtbaar worden. Winters worden korter en zomers worden heter en droger. Droogte, overstromingen en stormen komen steeds vaker voor. Dit is niet iets waar we maar gewoon een mening over kunnen hebben; het is iets dat meetbaar is. De jongeren, die de aarde van ons zullen erven, zijn gaan reageren. Het is spannend om te zien hoe dit de politieke beleidsvorming zal beïnvloeden. Als de druk van het publiek groot genoeg wordt, zal dit leiden tot politieke verandering. Het debat dat we nu in Noorwegen voeren over de voortzetting van de olie-exploratie zal voorlopig nog blijven voortduren, omdat het niet alleen gaat om het juiste klimaatbeleid. De vraag is of nieuwe olievondsten überhaupt nog winstgevend zullen zijn wanneer de vraag naar olie in de toekomst zal afnemen," vertelt Åmodt.

Een zekere mate van ‘vliegschaamte’ is goed

Åmodt wil klimaatverandering of klimaatuitdagingen niet bagatelliseren, maar ze gelooft dat doemdenken het publieke debat lang genoeg heeft gedomineerd.

"Gezien de huidige ontwikkelingen is de twee-gradendoelstelling absoluut binnen handbereik. En we mogen de mensen niet de indruk geven dat iedereen alle materiële goederen moet afschaffen en in een hutje op de hei zou moeten gaan wonen. Dat zou slechts leiden tot apathie en hopeloosheid. We hoeven onze levensstijl niet dramatisch te veranderen, maar we zouden wel een beetje bewuster kunnen zijn van de voetafdruk die we achterlaten. En we kunnen allemaal bepaalde dingen in ons leven veranderen zonder dat de kwaliteit van leven minder wordt," aldus Åmodt.

Ze geeft toe dat ze al een zekere mate van vliegschaamte heeft wanneer ze met het vliegtuig reist. En volgens haar is dat ook goed.

"Bewust ervan zijn en erover praten zorgt ervoor dat mensen er wat vaker over zullen nadenken. Er is momenteel sprake van een mentaliteitsverandering die mensen helpt om milieuvriendelijkere keuzes te maken, daarvan ben ik overtuigd," aldus Gry Johanne Åmodt.